Phát triển nền công nghiệp năng lượng tái tạo từ góc nhìn đại chiến lược

“Si vis pacem, para bellum”

Khoảng 1:25 giờ sáng thứ hai (15/2/2021), Texas, Inc., bên chịu trách nhiệm vận hành hệ thống lưới điện Texas, ngừng cung cấp điện cho hầu như toàn bộ tiểu bang Texas, Hoa Kỳ. Tờ The New York Times ghi nhận: “Một trận bão tuyết lớn đã đổ bộ Texas vào đầu tuần này, đánh sập các nhà máy điện và khiến hàng triệu cư dân không có điện để sinh hoạt và sưởi ấm trong nhiều ngày giữa mùa đông lạnh giá.”[2]

Tiếp theo, vào một ngày thứ sáu bình yên (7/5/2021), tin nhắn tống tiền của nhóm hacker DarkSide tràn nhập màn hình máy tính phòng điều khiển của Colonial Pipeline, một trong những nhà vận hành hệ thống đường ống dẫn nhiên liệu lớn nhất Hoa Kỳ. Tờ The New York Times ghi nhận: “Nhóm tội phạm khóa hệ thống máy tính và giữ dữ liệu làm con tin cho đến khi nạn nhân trả tiền chuộc. Để tự bảo vệ mình, công ty [Colonial Pipeline] tạm ngừng hệ thống đường ống cung cấp gần một nửa nhiên liệu máy bay và xăng sử dụng tại Bờ Đông Hoa Kỳ, làm gián đoạn việc di chuyển bằng đường hàng không và khiến các tài xế lao đến các trạm xăng hoảng loạn đổ đầy bình xăng.”[3]

Cả Hoa Kỳ như bừng tỉnh. Bài xã luận trên Tờ Foreign Affairs chua chát nhận xét về cuộc tấn công nhắm vào Colonial Pipeline: “Mặc dù Colonial Pipeline nhanh chóng trả 5 triệu đô la tiền chuộc, ngăn chặn một cuộc khủng hoảng trầm trọng hơn, nhưng cuộc tấn công là một lời nhắc nhở sâu sắc rằng việc bảo vệ nguồn cung ứng năng lượng trong thời đại số sẽ khó hơn và phức tạp hơn nhiều so với thời đại dựa trên dầu mỏ.”[4]

“Sự chuyển dịch từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo có thể chuyển đổi trục sức mạnh toàn cầu, không hề kém cạnh những chuyển dịch lịch sử từ gỗ sang than và từ than sang dầu.” [6]

Thế giới của tương lai sẽ là thế giới của phương tiện giao thông chạy điện và những thành phố thông minh vận hành bằng điện. Hệ thống điện quốc gia sẽ trở thành chìa khóa của sự thịnh vượng của quốc gia.

World Economic Forum đặt ra câu hỏi thế giới sẽ chuyển dịch từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng bền vững như thế nào. Năng lượng hóa thạch, dù theo kịch bản thận trọng nhất, sẽ đạt đỉnh sau một thế hệ nữa. [7] International Renewable Energy Agency dự báo cụ thể hơn rằng mốc chuyển dịch chính là năm 2025 khi nhu cầu năng lượng hóa thạch đạt đỉnh. [8]

 “Khi thế giới chuyển sang năng lượng tái tạo, và tầm quan trọng tương đối của năng lượng hóa thạch giảm xuống. Các cuộc đối đầu toàn cầu và khu vực do sự tranh giành nguồn năng lượng hóa thạch, như biển Đông hoặc đông Địa Trung Hải sẽ được thu hẹp hoặc giảm thiểu.”[9]

Chính vì vậy, chuyển dịch năng lượng từ các nguồn năng lượng hóa thạch sang các nguồn năng lượng tái tạo, là bước đi chiến lược bảo đảm an ninh năng lượng lâu dài và bền vững cho Việt Nam. Chính vì vậy, Chính phủ Việt Nam đã ban hành những chính sách cụ thể với mục tiêu chuyển dịch năng lượng, đạt phát thải ròng về “0” (Net Zero) vào năm 2050, theo cam kết tại Hội nghị COP 26 năm 2021.

Sự bùng nổ phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam diễn ra chỉ trong một khoảng thời gian tương đối ngắn (2019-2021), một mặt là chỉ dấu tích cực cho quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam, tuy nhiên mặt khác lại hàm chứa các rủi ro khi Việt Nam đã quá nhanh chóng đạt được thành quả mà một số quốc gia khác phải mất hàng thập kỷ để có thể đạt được một cách bền vững.  

Giai đoạn tiếp theo (2021-2024), sự phát triển của nền công nghiệp năng lượng tái tạo của Việt Nam có sự chuyển biến về chất khi đã đạt đủ lượng. Tuy nhiên sự phát triển về chiều sâu này cần được tiếp tục nuôi dưỡng bằng những chính sách phù hợp với bối cảnh sắp tới. Chính vì vậy năm 2025, dấu mốc 50 năm kỷ nguyên hòa bình của Việt Nam, là năm bản lề cho 50 năm phát triển bền vững kế tiếp khi thế giới có thể sẽ rơi vào vùng nhiễu động chưa từng có trong lịch sử.

“Các vấn đề chúng ta đang đối đầu đều là sống còn, liên quan đến việc phát triển hay sụp đổ của không những Nền Cộng hòa này mà còn chính nền văn minh này. Đây là những vấn đề không chờ đợi sự thận trọng của chúng ta. Đứng trước lương tâm và sự cương trực của mình, Chính phủ này và dân tộc này ngay lúc này phải đưa ra các quyết định mới mẻ và bước ngoặt.” Đó là những dòng trong trang mở đầu của Báo cáo mật NSC 68 trứ danh, hay có tên chính thức “Mục tiêu và Chương trình của Hoa Kỳ về An ninh Quốc gia” phát hành ngày 14/4/1950 giải mật ngày 27/2/1975, một trong những tài liệu có tầm ảnh hưởng bậc nhất tạo dựng đại chiến lược của Hoa Kỳ trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Một quốc gia, nhờ xây dựng đại chiến lược, có thể vượt qua những bước ngoặt lịch sử sau đó hàng thập kỷ. Hoặc là không.

Đưa ra những lựa chọn dũng cảm lúc này, nếu phải, không chỉ vì ta ngày hôm nay, mà chuẩn bị cho những thời khắc đen tối của chúng ta mai này.

“Nhất thất túc thành thiên cổ hận,

Cố hồi đầu thị bách niên cơ”

Một bước sa chân nghìn đời mang hận

Quay đầu nhìn lại, cơ đồ đã hóa trăm năm

(Nguyễn Trường Tộ)

Hội thảo Phát huy giá trị nguồn lợi từ rừng gắn với mục tiêu Net Zero và phát triển bền vững, ngày 24 tháng 9 năm 2024