Tuổi 26 vượt biển ra Bắc, khai mở Đường Hồ Chí Minh trên biển
Cách đây hơn 60 năm, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc đang bước vào giai đoạn khó khăn, thử thách ác liệt, giữa muôn trùng sóng dữ đại dương, một con đường huyền thoại đã ra đời - Đường Hồ Chí Minh trên biển. Và thời điểm đó, cùng với tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh trên bộ, đường Hồ Chí Minh trên biển đã kết nối hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam, vận chuyển kịp thời, hiệu quả vũ khí và lực lượng, góp phần quan trọng vào Đại thắng mùa Xuân 1975. Trong thời gian 14 năm, từ năm 1961 - 1975 đã có hơn 1.800 lượt tàu, thuyền được huy động, vượt quãng đường hơn 4 triệu hải lý, gấp 185 lần vòng quanh Trái đất, vận chuyển hơn 150 nghìn tấn vũ khí, trang bị và hơn 80 nghìn cán bộ, chiến sĩ từ miền Bắc vào miền Nam.
Sẽ rất bất ngờ với bạn trẻ ngày hôm nay nếu biết rằng người có công khai mở tuyến đường huyền thoại ấy là một người phụ nữ. Theo các tài liệu, tháng 3/1946, ở tuổi 26, bà Nguyễn Thị Định, lúc đó là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Phụ nữ cứu quốc tỉnh Bến Tre nhận được lệnh của Khu ủy Khu 8 và Tỉnh ủy Bến Tre, tham gia đoàn vượt biển bằng thuyền từ huyện Thạnh Phú ra miền Bắc báo cáo với Bác Hồ và Trung ương Đảng về tình hình chiến trường Nam Bộ, đồng thời xin chi viện vũ khí đánh Pháp. Bác Hồ đã đồng ý chi viện cho vũ khí và căn dặn cố gắng đánh Pháp cho giỏi, cướp lấy vũ khí của địch để dùng. Sau đó, tháng 11 cùng năm, bà làm trưởng đoàn vận chuyển 12 tấn vũ khí từ Bắc về Nam an toàn. Chuyến vượt biển ra Bắc thành công của bà Nguyễn Thị Định cùng đồng đội là tiền đề góp phần để Trung ương có cơ sở nghiên cứu, đánh giá, đi tới quyết định thành lập tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại sau này.
Châm ngọn đuốc Đồng khởi, sáng lập “đội quân tóc dài” “độc nhất, vô nhị”
Cách đây 65 năm (1960 - 2025), ngày 17/1/1960, dưới sự lãnh đạo của tỉnh ủy Bến Tre, nhân dân các xã Định Thủy, Phước Hiệp, Bình Khánh thuộc huyện Mỏ Cày đã nổi dậy đánh đồn bốt, diệt ác ôn, giải tán chính quyền địch, giành lấy quyền làm chủ thôn xã. Từ ba xã trên, cuộc nổi dậy lan ra toàn huyện Mỏ Cày và tỉnh Bến Tre, trở thành cao trào Đồng khởi như nước vỡ bờ nổ ra khắp Nam Bộ, Tây Nguyên và một số nơi ở miền Trung Trung Bộ, lôi cuốn hàng vạn, hàng triệu người, không phân biệt già trẻ, gái trai, không phân biệt dân tộc, tôn giáo cùng tham gia, tạo nên một phong trào cách mạng rộng khắp, san phẳng đồn bốt địch, xóa bỏ ách kìm kẹp của chính quyền Mỹ - Diệm.
Trên hết, phong trào Đồng khởi mở ra cục diện mới triển vọng cho cách mạng miền Nam, góp phần tạo ra một bước ngoặt chiến lược, đưa cách mạng miền Nam từ thoái trào, từ thế giữ gìn lực lượng chuyển hẳn sang thế tiến công chiến lược, làm rung chuyển và báo hiệu sự sụp đổ của chế độ Mỹ - ngụy.
Đại tướng Hoàng Văn Thái từng khẳng định: “Phong trào Đồng khởi 1960 là mô hình hoàn chỉnh của khởi nghĩa toàn dân, của khởi nghĩa nông thôn đồng bằng. Nó thúc đẩy toàn Nam Bộ nổi dậy chống Mỹ cứu nước với khí thế long trời lở đất”.
Và người góp công lớn trong phong trào vang dội ấy không ai khác là nữ tướng đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam - bà Nguyễn Thị Định. Cuối năm 1959, với cương vị Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre, bà được cử đi tiếp thu Nghị quyết 15. Trở về Bến Tre, đầu năm 1960, bà nhấn mạnh tới việc cần: “Phát động quần chúng, trong đó chú trọng vận động gia đình binh sĩ nổi dậy phá hệ thống kìm kẹp ở xã, ấp, trừng trị bọn tay sai chỉ điểm, bọn ác ôn trong bộ máy tề xã, tề ấp, dân vệ, kết hợp với cơ sở trong lòng địch để bức hàng, bức rút, lấy đồn, giải phóng xã, ấp”. Những ngày sau đó, bà xúc tiến kế hoạch Đồng khởi - một khái niệm mới do chính bà đặt tên.
Trong hồi ký “Không còn con đường nào khác”, bà Nguyễn Thị Định ghi rõ, cuộc họp 3 ngày (từ ngày 1 đến 3/1/1960) tại xã Minh Đức, huyện Mỏ Cày, Tỉnh ủy đã quyết định “phát động một tuần lễ toàn dân nổi dậy đồng lòng, đồng loạt diệt ác phá kềm kẹp giành quyền làm chủ ở nông thôn”.
Chỉ trong một tuần lễ (từ 17 - 25/1/1960), nhân dân 47 xã ở Bến Tre đã nổi dậy diệt ác, phá kìm, san bằng đồn bốt, đập tan bộ máy kìm kẹp của địch ở nông thôn, 22 xã được giải phóng hoàn toàn. Lồng lộn trước sự thất thủ bất ngờ, ngày 26/1/1960, địch huy động nhiều đơn vị vũ trang gồm cả quân chủ lực và bảo an với hơn một vạn tên càn quét, hòng chiếm lại 3 xã đầu tiên châm ngọn đuốc Đồng khởi.
Cũng từ đây, “Đội quân tóc dài” huyền thoại ra đời. Chuyện là, để đối phó lại âm mưu của địch, Tỉnh ủy Bến Tre, trực tiếp là đồng chí Nguyễn Thị Định chủ trương tập hợp lực lượng, tổ chức một cuộc đấu tranh chính trị gồm toàn chị em phụ nữ kéo lên quận Mỏ Cày với danh nghĩa “tản cư ngược” (từ nông thôn chạy về thành thị), tránh cuộc hành quân càn quét đang diễn ra nhưng thực chất là tố cáo tội ác của địch. Từ chủ trương đó, sau thời gian vận động, ngày 15/3/1960, hơn 5.000 phụ nữ gồm đủ các thành phần, đủ mọi lứa tuổi, đã được tổ chức tập hợp thành một đoàn quân với phương châm tiến công địch bằng “ba mũi giáp công” - chính trị kết hợp với vũ trang và binh vận.
Từ phong trào Đồng khởi, “Đội quân tóc dài” nhanh chóng mở rộng ra các tỉnh khác ở miền Nam, trở thành một phương thức đấu tranh cách mạng có tính lan tỏa mạnh mẽ. “Một đội quân kỳ lạ không súng ống, có mặt ở khắp nơi, một đội quân mà các bản tin thông tấn hầu như không bao giờ nói đến song lại đóng vai trò to lớn trong cuộc chiến đấu, ngay cả trước khi những du kích đầu tiên cầm vũ khí” - nhà báo Pháp Madeleine Riffoud mô tả.
Nữ Thiếu tướng đầu tiên
Sau cuộc Đồng Khởi thắng lợi vang dội, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh từng nói: “Một người phụ nữ đã chỉ huy thắng lợi cuộc Đồng Khởi ở Bến Tre thì người đó rất xứng đáng được làm tướng và ở trong Bộ Tư lệnh đánh Mỹ”.
Năm 1965, bà Nguyễn Thị Định được giao nhiệm vụ Phó tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, tham gia Quân ủy miền, phụ trách phong trào chiến tranh du kích.
Trên cương vị Phó tư lệnh, bà đã chỉ đạo hiệu quả các đơn vị văn công, tuyên huấn, du kích, đoàn thể của căn cứ Trung ương Cục miền nam, đánh bại chiến dịch Junction City của Mỹ tấn công vào khu căn cứ Dương Minh Châu (Tây Ninh) năm 1967.
Bà chỉ đạo đưa cán bộ nữ vào ấp chiến lược, xây dựng cơ sở… tranh thủ tín đồ, làm công tác binh vận để tan rã quân Cao Đài ở Tây Ninh trong chiến dịch Mậu Thân năm 1968. Đặc biệt là những quyết định sáng suốt, sự chỉ đạo thông minh công tác bảo vệ căn cứ, di chuyển cơ quan đầu não của ta là Chính phủ Cách mạng lâm thời ở chiến khu Tây Ninh trong năm 1970.
Đến ngày 17/4/1974, bà chính thức được phong quân hàm Thiếu tướng. Mùa xuân 1975, trong 5 cánh quân tiến về giải phóng Sài Gòn, có nữ tướng Nguyễn Thị Định trong vai trò Phó Tổng chỉ huy chiến dịch Hồ Chí Minh.
Nữ tướng Nguyễn Thị Định - bà Ba Định, đã sống trọn một cuộc đời huyền thoại. “Phó Tổng Tư lệnh Quân giải phóng là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật là vẻ vang cho miền Nam, cho cả dân tộc ta”- những câu nói đầy tự hào mà Chủ tịch Hồ Chí Minh dành cho bà có lẽ cũng chính là sự ghi nhận xứng đáng dành cho người phụ nữ Việt Nam huyền thoại của thế kỷ XX.
Hà Anh
