Từ những diễn biến dồn dập của những tháng cuối năm 1946
Ngày 23/11/1946, Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng họp khẩn và đưa ra nhận định: Địch sẽ gây rối ở Thủ đô, chiến tranh trong cả nước là không thể tránh khỏi. Hội nghị quyết định: “Nếu quân Pháp đánh chiếm ở Hà Nội, như việc chúng đã làm ở Hải Phòng thì cả nước sẽ nhất tề đứng lên chiến đấu chống xâm lược”. Dưới ánh sáng nghị quyết của Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Bộ Tổng chỉ huy chỉ đạo Bộ Tổng Tham mưu xây dựng kế hoạch tác chiến trên toàn quốc và Hà Nội.
Từ đầu tháng 12/1946 trở đi, tình hình ngày càng nghiêm trọng hơn. Quân Pháp chiếm thêm Hải Dương, khiêu khích Hà Nội và nhiều nơi khác. Trước tình hình căng thẳng leo thang, ngày 13/12/1946, Trung ương Quân ủy, Bộ Quốc phòng - Bộ Tổng chỉ huy triệu tập hội nghị các khu trưởng tại thị xã Hà Đông. Hội nghị quyết định: “Phải chuẩn bị cấp tốc để tiến hành chiến tranh toàn dân, toàn diện và trường kỳ”. Hội nghị rút kinh nghiệm tác chiến ở Nam Bộ, Hải Phòng, Lạng Sơn, kiểm điểm công tác chuẩn bị kháng chiến đề ra từ Hội nghị quân sự toàn quốc của Đảng, vạch kế hoạch tác chiến chung và phương án phá hoại, làm “vườn không, nhà trống”.
Ngày 18/12/1946, thực dân Pháp gửi liên tiếp hai tối hậu thư cho Chính phủ ta. Sáng 19/12/1946, quân Pháp gửi tối hậu thư thứ ba. Nhưng tất cả đã sẵn sàng giáng trả quân xâm lược. Từ ngày 17 đến 18/12/1946, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng tại làng Vạn Phúc (Hà Đông), quyết định phát động toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp và quyết định thành lập Đảng ủy Mặt trận, Ủy ban kháng chiến thành phố để lãnh đạo cuộc kháng chiến ở Hà Nội. Trưa 19/12, Ban Thường vụ Trung ương Đảng điện khẩn cho các mặt trận, chiến khu và các tỉnh ủy nêu rõ: “Giặc Pháp đã gửi tối hậu thư đòi tước khí giới của quân đội, công an, tự vệ của ta. Chính phủ đã bác tối hậu thư ấy. Như vậy, chỉ trong 24 giờ, chắc chắn quân Pháp sẽ nổ súng. Trung ương Đảng chỉ thị: Tất cả hãy sẵn sàng!”.
.jpg "71 năm Ngày giải phóng Thủ đô: Từ 60 ngày chiến đấu oanh liệt đến cuộc rút lui thần kỳ trong đêm - ảnh 2")
16h ngày 19/12/1946, tại Sở chỉ huy Mặt trận đặt gần sân bay Bạch Mai, giờ và tín hiệu nổ súng được phổ biến cho các đơn vị. 20h03 ngày 19/12/1946, điện tắt toàn thành phố là hiệu lệnh nổ súng. Ngay trong đêm lịch sử này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến. Cuộc kháng chiến trường kỳ chính thức bắt đầu.
60 ngày đêm kiên cường giam chân giặc Pháp
Trong kí ức của những người từng sống chết để bảo vệ Hà Nội những ngày mùa đông năm 1946, Hà Nội những ngày ấy: “mỗi ngôi nhà là một pháo đài, mỗi đường phố là một chiến tuyến, mỗi người dân là một chiến sĩ”. Nhân dân Thủ đô không ngại hy sinh, gian khổ, ngày đêm lập những chiến lũy trên đường phố Hà Nội để ngăn cản bước tiến quân thù. Trong lòng phố cổ, đâu đâu cũng thấy những khẩu hiệu “Sống chết với Thủ đô”, “Độc lập hay là chết”. Những liên lạc viên ngang dọc dưới làn đạn thù, lao ra chiến địa để truyền mật lệnh chiến đấu, tham gia tiếp tế, cứu thương và có lúc trực tiếp cầm vũ khí đánh quân thù. Những lá đơn tình nguyện xin được ôm bom ba càng diệt xe tăng địch của các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô ngày càng nhiều…
.jpg "71 năm Ngày giải phóng Thủ đô: Từ 60 ngày chiến đấu oanh liệt đến cuộc rút lui thần kỳ trong đêm - ảnh 3")
Sẽ thấy rõ hơn giá trị của sự quyết tâm, tinh thần hy sinh quả cảm đó nếu biết rằng cuộc chiến đấu giữ Hà Nội ngày ấy là cuộc chiến đấu không cân sức. Quân số của Pháp hơn gấp 2,6 lần quân ta, vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật hiện đại và lớn hơn nhiều lần lực lượng của ta. Sĩ quan, binh lính địch được huấn luyện chính quy, bài bản, được bảo đảm phương tiện thông tin hiện đại. Nhiều đơn vị của Pháp đã có kinh nghiệm chiến đấu trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai.
.jpg "71 năm Ngày giải phóng Thủ đô: Từ 60 ngày chiến đấu oanh liệt đến cuộc rút lui thần kỳ trong đêm - ảnh 4")
Nhưng tinh thần quyết chiến quyết thắng, “cảm tử cho Tổ quốc” lại là thứ vũ khí mà quân giặc không thể đo đếm được hết sức mạnh. Như câu chuyện chiến sỹ ta ôm bom ba càng chiến đấu qua lời kể của Đại tá Nguyễn Trọng Hàm - một trong những người lính tham gia cuộc chiến đấu cảm tử ngày ấy. “Từ tầng hai, ta tung lựu đạn xuống. Giặc chết ngổn ngang. Các mũi tự vệ đánh tập kích cũng diệt không ít lính lê dương. Pháp huy động xe tăng, hỏa lực chống trả quyết liệt. Nhiều chiến sỹ quyết tử liền ôm bom ba càng đâm thẳng vào xe tăng địch, anh dũng hy sinh. Hà Nội bốc cháy. Máu chiến sỹ loang đỏ phố. Song quân dân Hà Nội cứ ào ào xung phong. Tại nhiều chiến lũy, đồng đội dần dần hy sinh nhưng người cuối cùng trụ lại vẫn không hề buông súng...”- ông Nguyễn Trọng Hàm nhớ lại.
Quân dân Hà Nội ngày đó đã kìm chân giặc Pháp trong 60 ngày đêm không chỉ bằng tinh thần kiên cường mà cả những sáng tạo mưu trí. Như lời kể của ông Hoàng Trung Phong, con trai thứ của Trung đoàn trưởng Hoàng Siêu Hải - người Trung đoàn trưởng đầu tiên của Trung đoàn Thủ Đô chiến đấu giữ Hà Nội - cha ông bằng những kiến thức quân sự học được tại Trường quân sự Liễu Châu (Trung Quốc) cùng kinh nghiệm chiến đấu du kích trên chiến khu, những trận công đồn và việc thị sát địa hình, địa vật đã đề xuất cách đánh có tên gọi: đánh liên hoàn.
Theo Trung đoàn trưởng Hoàng Siêu Hải, cánh liên hoàn rất phù hợp và thuận lợi cho Trung đoàn Thủ đô vì trong phố có nhiều đường phố nhỏ và nhiều ngôi nhà cao. Các chiến sĩ và nhân dân Thủ đô sẽ xây dựng các chiến lũy trên các đường phố, tạo nhiều chướng ngại vật ngăn cản xe tăng, xe cơ giới và bộ binh của địch đột nhập. Để giúp bộ đội di chuyển và yểm trợ được lẫn nhau, tường các ngôi nhà liền kề được đục thông. Còn trên nóc các tòa nhà đặt hỏa lực mạnh án ngữ… Cách bố trí này sẽ kéo dài thời gian chiến đấu, có thể một tháng, hai tháng hoặc lâu hơn.
Và thực tế 60 ngày đêm đã cho thấy, với cách đánh này, lực lượng vũ trang Thủ đô ta tuy mỏng và thiếu vũ khí nhưng đã nhiều lần chặn đứng các cuộc tiến công bằng xe tăng có đại bác yểm trợ của quân viễn chinh Pháp, khiến quân Pháp không thể nào chiếm được Hà Nội. Nhờ vậy, trong suốt 60 ngày đêm từ ngày 19/12/1945 đến ngày 17/2/1946, Trung đoàn Thủ đô cùng nhân dân Hà Nội chiến đấu giam chân địch trong thành phố, tiêu hao một bộ phận lớn sinh lực địch, đánh bại âm mưu “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp. Bác Hồ đã gửi lời khen tới cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô: “Các chú giam chân địch được một tháng đã là thắng lợi, đến nay giữ Hà Nội được 2 tháng là đại thắng lợi”.
